Czwartkowe, czerwcowe popołudnie w warszawskich Łazienkach. Pałac Na Wyspie otwierający swoje podwoje niczym za czasów schyłku I Rzeczypospolitej. Chociaż to nie król Staś, zapraszający swoim zwyczajem na popołudniowe spotkanie, aby prowadzić uczone dysputy, toczące się wokół literatury, sztuki i nauki. To, z różnych przyczyn dwukrotnie przekładane, obchody złotego jubileuszu paryskiego Centre du Dialogue na kilka godzin zgromadziły dostojnych gości w historycznym i prestiżowym dla Polaków miejscu – letniej rezydencji Jego Królewskiej Mości.
Paryż zawitał do Warszawy, a wraz z nim grono zaproszonych na tę okazję gości. ,,Myślenie i sztuka” – to temat przewodni jubileuszowych obchodów. Przyświecał on biesiadzie, nie tyle literacko-naukowej, co przywołującej w pamięci założyciela Centrum Dialogu. Był nim ksiądz Józef Sadzik wraz ze swoją ideą stworzenia na emigracji miejsca spotkań. Przestrzeni stopniowo stającej się: dla Polaków oknem na świat, zaś dla innych oknem na Polskę. Dzisiaj to już historia. Może nie tak wiekowa, jak salon literacki króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, ale będąca modelem tolerancji i otwarcia na różne poglądy i przekonania.
Paryski adres – 23, rue Surcouf – poznała spora grupa polskich intelektualistów zza żelaznej kurtyny, jak również polska emigracja i francuscy przyjaciele. Zainteresowanie, szczególnie w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku oraz w ostatnich dwóch latach, było niemałe. Nie można było więc pominąć jubileuszu tak ważnej placówki, a przychylność dyrekcji Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie w osobie Marianny Otmianowskiej i hojność sponsora GRUPY PGE pozwoliły na zorganizowanie uroczystości 50-lecia w prestiżowym miejscu.
Historia, jak wiemy, toczy się swoimi drogami, ale najważniejsze, że możemy o niej mówić i do niej wracać. Tak też było w warszawskich Łazienkach 5 czerwca 2025 roku. Obszerną salę, rzędy ustawionych krzeseł i czarny fortepian oświetlały promienie słońca wpadające przez okna. Ze ściennych malowideł antyczni bogowie, boginie, muzy i herosi przyjaźnie spoglądali na zapełniającą się przestrzeń. Zaproszeni goście zajęli miejsca w pałacowej sali. Było to popołudnie wspomnień, przeplatanych muzyką, poezją i tekstami założyciela paryskiego Centrum Dialogu, księdza Sadzika, jak i tekstami dawnych uczestników paryskich debat.
W imieniu zarządu Muzeum otwarcia złotego jubileuszu dokonała Kamilla Pereta, program poprowadziła Monika Florek-Mostowska. Aktorzy Olgierd Łukaszewicz, Dawid Ogrodnik i Philippe Tłokiński interpretowali utwory nieżyjących już poetów, Miłosza, Pasierba i Zagajewskiego, jak i wspomnienia Giedroycia, Turowicza oraz innych nieżyjących gości paryskiego domu przy rue Surcouf. Wszyscy usłyszeli też wiersz obecnego na warszawskim spotkaniu Macieja Krzyżana. Fortepian zabrzmiał muzyką Fryderyka Chopina, Stefana Kisielewskiego, Jana Sebastiana Bacha i Claude’a Debusssy’ego. Doświadczenie i precyzja Marka Drewnowskiego spotkała się z dojrzałą fortepianową interpretacją Aleksandry Bobrowskiej, zaś ze swoją nieśmiałością dobrze poradziła sobie Alicja Buczkowska, młodziutka skrzypaczka, absolwentka Akademii Muzycznej w Bydgoszczy.
Ksiądz Stanisław Skuza, superior francuskiej regii pallotynów, dziękując za przyjęcie zaproszenia na tę uroczystość przypomniał sylwetkę Sadzika, jego zasługi w organizowaniu przedsięwzięcia mającego oparcie w takich osobach jak: Alina Szapocznikow, Jerzy Chudzik, Roman Cieślewicz, Jan Lebenstein i Zbigniew Puget. Zmarłych i nieobecnych wspominali ci, którzy gościli na rue Surcouf: Jerzy Kisielewski, syn Stefana Kisielewskiego, profesor Henryk Skarżyński, ksiądz Jan Sochoń. O roli dialogu w dzisiejszym świecie mówił pallotyn, prezes Fundacji Salvatti ksiądz Jerzy Limanówka.
Jako jeden z gości paryskiego domu przy Surcouf przemówił ksiądz Krzysztof Marcyński, obecnie wicerektor pallotyńskiego seminarium w Ołtarzewie. W pałacowej sali mówił o trudnej sztuce międzyludzkiego dialogu, ale przede wszystkim o reagowaniu na dialog właściwą formą zachowania, które nie raniłoby przeciwnika i stawało się wiarygodnym przeżyciem.
Część oficjalną jubileuszu zakończyły rozmowy w pałacowych kuluarach przy poczęstunku przygotowanym przez Restaurację Belvedere. Nie było już stresu i napięcia, jaki zapewne przeżywali główni organizatorzy spotkania w pałacu Na Wyspie: Monika Florek-Mostowska i ksiądz Marek Wittbrot, od ponad dwóch lat czuwający nad kolejnymi wieczorami w paryskim Centre du Dialogue.
Złoty Jubileusz był jednocześnie, jeśli wolno posłużyć się dewizą Sadzika, rozglądaniem się na ,,prawo” i „lewo”, aby w dalszym ciągu, mimo oporów i przeciwności wewnętrznych i zewnętrznych, móc wcielać w życie ideę, która w ostatnich latach nazbyt często była torpedowana, lekceważona albo porzucana.
Anna SOBOLEWSKA
Anna Sobolewska – urodziła się w Białymstoku. Studiowała pedagogikę w Krakowie. Współpracowała między innymi z paryską Galerią Roi Doré i ukazującymi się we Francji czasopismami: „Głos Katolicki” i „Nasza Rodzina”. W roku 2015 w Éditions Yot-art wydała książkę Paryż bez ulic. Jocz, Niemiec, Urbanowicz i inni. Od ponad trzydziestu lat mieszka w Paryżu.
Recogito, rok XXVI, czerwiec 2025